AfricaMuseum

Van de inktpot van Stanley tot hedendaagse kunst uit Kinshasa: ontdek de schatkamer van het AfricaMuseum

Het AfricaMuseum gaat op zondag 9 december weer open voor het publiek, na een lange verbouwing. Ook inhoudelijk worden andere accenten gelegd, maar wat niet verandert is dat het museum een enorme “Wunderkammer” is van objecten van culturele, historische en biologische aard, uit koloniale en andere tijden. Hieronder vindt u een selectie van lievelingsvoorwerpen van medewerkers van het museum en andere Afrikaliefhebbers. U kunt trouwens zelf ook een keuze maken op de website van het AfricaMuseum.
© foto's: AfricaMuseum (Klik op de foto's voor meer informatie)

een project van


logo
×
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯
❮ ❯

<h1>Grote fuik</h1>“De tijdloze esthetiek van vlechtwerk: ik zou de fuik zó in mijn living hangen. En dan tot vervelens toe vertellen hoe ik tengere vissers de watervallen zag trotseren, in Kisangani op het einde van de Boyekoli Ebale expeditie. De fuiken symboliseren voor mij hoe weinig we over de geschiedenis van Centraal-Afrika weten. 'Dat doet men al eeuwenlang' is al te vaak onwaar. Er zijn geen oude teksten of resten van fuiken om te getuigen, maar er is historische taalkunde! Door het vergelijken van woorden kunnen we stukjes van het verleden opvissen, ook hoe lang de Wagenia al fuiken gebruiken.”<h2>Birgit Ricquier, Erfgoedstudies, AfricaMuseum</h2>
<h1>Potdeksel</h1>De deksels met spreekwoorden van de Woyo uit Congo werden voornamelijk gebruikt door vrouwen die een boodschap – onder de vorm van een gezegde – wilden overbrengen aan hun man. “Deze voorwerpen hebben mij bijzonder geraakt omdat ze afkomstig zijn uit een streek die me zeer na aan het hart ligt. Ze zijn gemaakt van hout (mijn onderzoeksterrein) en dienen om zich op een subtiele manier uit te drukken bij een echtelijk meningsverschil.”<h2>Mélissa Rousseau, Houtbiologe, AfricaMuseum</h2>
<h1>Helm</h1>“Deze helm valt onmiddellijk op in onze collectie omdat het een hoge technische vaardigheid vergt om zo'n decoratieve helm te maken en omdat ik nog nooit een helm gezien heb die op deze lijkt. De aanwezigheid van de staart en poten van een schubdier zorgt voor een bevreemdend effect. Deze helm werd gevonden in de jaren '50 in een graftombe in Noord-Angola, maar het blijft een mysterie waar hij gemaakt werd.”<h2>Siska Genbrugge, Collectiebeheer, AfricaMuseum</h2>
<h1>Mierendoos</h1>“Ik heb deze doos met “Dorylus Wilwerthi” gekozen omdat je er mieren in actie ziet, en dat is zeldzaam in een museum. Meestal worden individuele insecten getoond. In deze doos voel je het gewriemel en zie je de spectaculaire legermieren, met in het midden de werksters en aan de zijkanten de soldaten die de kolonie verdedigen. Een meesterwerk dat niet mag ontbreken in mijn persoonlijke Afrikamuseum.”<h2>Jonas Van de Voorde, wetenschapscommunicator, AfricaMuseum</h2>
<h1>Schilderij Simon Kimbangu en Patrice Lumumba</h1>Simon Kimbangu (1887-1951) was een katholieke prediker en profeet, met vele volgelingen. Hij overleed in de gevangenis. Zijn zoon stichtte een kerk, die erg populair is in Congo. Patrice Lumumba (1925-1961) was de eerste premier van Congo, de man die scherpe kritiek uitte op België in zijn toespraak bij de onafhankelijkheid in 1960. Voor de moord op Lumumba, kort daarna, dragen België en de VS de verantwoordelijkheid. “De Kimbanguïstische kerk was een belangrijk deel van mijn opvoeding. Ik raakte er voor de eerste keer in contact met zang en leerde er mijn stem ontwikkelen. De kerk ligt me daarom na aan het hart.”<h2>Coely, zangeres</h2>
<h1>Entandrophragma cylindricum</h1>“Deze houtdoorsnede maakt me instant gelukkig. Het doet me verdwalen in de schoonheid van het kleine. Die schoonheid ontdekte ik tijdens de tentoonstelling “Hou’t vast”. Minuscuul wordt groot(s), onzichtbaar zichtbaar. Ik blijf fantaseren: eieren, een juweel, een patroon van een pagne, een luchtfoto van een stad? Het neemt me mee ... urenlang.”<h2>Katrien Van Craenenbroeck, Publieksgerichte diensten , AfricaMuseum</h2>
<h1>Spreekwoordenkoord</h1>Dit spreekwoordenkoord van het Lega-volk uit de provincie Maniema in Congo, gemaakt van hout, plantenvezels, stof, bladeren, zaaddozen en kalebassen, hing op het dorpsplein. Er werden 40 tot 60 kleine voorwerpen aan vastgemaakt die verwezen naar één of meer spreekwoorden. Het zette aan om verhalen te vertellen en taal en kennis in groep door te geven. “De vergankelijke lichtheid, de dagelijkse en ook cryptische voorwerpen, plus het feit dat het voor iedereen in het dorp zichtbaar en toegankelijk was, maken het voor mij een uitzonderlijk stuk.”<h2>Els Cornelissen, Erfgoedstudies, AfricaMuseum</h2>
<h1>Mormotomyia hirsuta</h1>De naam betekent ‘harige verschrikkelijke vlieg’ en het is één van de meest bizarre vliegen ter wereld. Het is ook één van de zeldzaamste, enig binnen haar groep en vermeld op slechts een paar locaties in afgelegen rotsformaties in Kenia, waar ze dan ook nog sporadisch te vinden is. “Mijn persoonlijke link is dat ik tijdens mijn verblijf in Kenia tevergeefs heb gezocht naar deze vlieg en dat ze recent voor de eerste keer na 60 jaar weer is aangetroffen door collega's. Nog altijd spijt dat ik er niet bij was!”<h2>Marc De Meyer, Invertebraten, AfricaMuseum</h2>
<h1>Inktpot Henry Morton Stanley</h1>Stanley was een Welsh-Amerikaans-Engelse ontdekkingsreiziger. In Centraal-Afrika ging hij eerst op zoek naar zijn collega-explorator Dr. Livingstone en daarna trok hij in dienst van koning Leopold II langs de Congostroom, om diens koloniale droom te helpen waarmaken en stelselmatig grondgebied in bezit te nemen. “Voor de sluiting van het museum was er een vitrine met de voorwerpen die Stanley ooit meenam op zijn expedities, waaronder een veer en een inktpot. Ik hou van alles wat te maken heeft met het schrijven en het ontstaan van een boek. Als uitgeefster, gedreven door passie en métier, waardeer ik het boek als object: het kunnen aanraken, zijn geur, de lettertypes, ook al lijkt het plaats te moeten ruimen voor de efficiëntie van onlinepublicaties. Idem dito voor de auteur en zijn schrijfgewoonte: vroeger met veer en schrift, vandaag op de pc.”<h2>Isabelle Gerard, Publicatiedienst AfricaMuseum</h2>
<h1>“Nouveau souffle” of “Le Congo Bourgeonnant” van Aimé Mpane</h1>Dit werk van de hedendaagse kunstenaar Aimé Mpane uit Kinshasa komt in de plaats van de bronzen buste van Leopold II midden op de grote ster van marmer in de rotonde van het museum. De andere koloniale beelden van Arsène Matton (“België schenkt Congo de beschaving”) blijven staan in de nissen.
“Ik vind het belangrijk om iets te kiezen dat naar de toekomst verwijst, geen werk dat de kolonisering van Congo tegenspreekt, maar dat aangeeft wat er nog moet gebeuren om de schade van die tijd eindelijk te herstellen. Het kunstwerk start een dialoog tussen België en Congo, het is een positief stuk dat de confrontatie aangaat met het verleden, maar dat vooral de hand reikt naar een toekomst in verzoening.”<h2>Cécile Djunga, weervrouw RTBF</h2>
<h1>Spleettrom</h1>Afrikaanse muziekinstrumenten zijn vaak veel meer dan voorwerpen die klanken voortbrengen. Zo is deze spleettrommel een echt communicatiemiddel: een stem die boodschappen overbrengt tussen dorpen van eenzelfde gemeenschap. De dorpstrommelaar zet gesproken taal om in ritmische codes. “De spleettrom in het museum klinkt niet meer, hij is stil. Mijn grootvader speelde ook igogo. Mijn keuze is een uitnodiging aan iedereen om dit instrument te laten resoneren in jezelf. Benader dit instrument met een positieve boodschap die je zelf zou willen sturen of krijgen.”<h2>Marie Daulne, zangeres Zap Mama</h2>
<h1>“Désolation” van Chéri Chérin</h1>“Voor mij is het belangrijk dat in het vernieuwde AfricaMuseum ook het Congo van vandaag aan bod komt. En wie vat dat Congo beter samen dan Chéri Chérin? Hij is de schilder van de volkswijken in Kinshasa. Elke dag heeft hij daar inspiratie voor een nieuw “tableau vivant” over het dagelijkse leven. Hij ziet er veel problemen maar wil er in zijn werk een oplossing voor bieden, hij wil tonen hoe de Congolezen ondanks alles het hoofd recht houden. “Désolation”, uit 1998, tijdens de tweede burgeroorlog, verwoordt dat voor mij het best. De Congolezen proberen over te steken naar een nieuw huis met alleen maar fundamenten. Sommigen worden meegezogen naar de ellende of naar een van de placebo’s: een of andere kerk. Het schilderij zuigt mij opnieuw mee naar mijn reportagewerk over de verkiezingen in diezelfde volkswijken van Kinshasa in 2011. Het regende fel en alle smurrie stroomde langs de hellingen naar beneden. Ik balanceerde samen met de kiezers over plankjes over de gele troep in de grachten, op weg naar de stembureaus. Daar probeerden ze met de moed der wanhoop een nieuwe president te kiezen in de hoop dat die de problemen zou oplossen. “Vivre dans le mieux“, zoals Chéri Chérin zou zeggen.“<h2>Katrien Vanderschoot, journalist en Afrikaspecialist VRT NWS</h2>
<h1>Dagboek Henry Morton Stanley</h1>“Zonder Stanley geen kolonie in Congo voor Leopold II, zonder Stanley dus ook geen Afrikamuseum. Zijn dagboeken werden ooit opgehemeld in de hoogste kringen. In schoolboeken werd hij geprezen, daarna verguisd. Henri Morton Stanley: ontdekkingsreiziger, reporter, koppig, soms onmenselijk, meestal onredelijk maar o zo fascinerend. Ik wou dat ik deze dagboeken zelf had geschreven. Keer op keer lees ik dezelfde zinnen na die hij schreef in 1876 voor hij definitief Congo binnentrok, voor het meest beruchte deel van zijn expeditie door het zogenaamd “duistere continent”: “Ik sterf misschien, maar ik zal niet terugkeren.... De onbekende helft van Afrika ligt voor mij.” Mijn fascinatie voor Stanley is vele jaren geleden opgelaaid in de kelders van het Afrikamuseum. In een ladekast las ik er de “fieldnotes“ , de notitieboekjes van de oorlogscorrespondent Stanley. Ze tonen een zakelijke en soms onzekere man, maar ook een avonturier, ontdekker en gruwelijke onderwerper, een onverzadigbare geest. Als historicus en oorlogscorrespondent trof ik er een echte schat!”<h2>Rudi Vranckx, conflictjournalist VRT NWS</h2>
<h1>Schilderij “Demon-cratie” – Chéri Chérin</h1>“Chéri Chérin (geboren in 1955 als Joseph Kikonda) woont en werkt in Kinshasa. Hij maakte eerst commerciële muurschilderingen en later figuratieve, narratieve doeken over maatschappelijke thema’s, vaak met kritiek doorspekt. Hij stelt ook tentoon in het buitenland en leidt jongeren op. “De Congolezen in Congo zijn vandaag en eigenlijk de afgelopen vijftig jaar veel meer bezig met de uitbuiting en de ellende nù dan met het koloniale verleden. Dit schilderij van Chéri Chérin drukt de oorlogen en rooftochten door de eigen Congolese en Afrikaanse broeders zeer scherp uit en terecht. Maar zijn beeld vergeet de blanke medeverantwoordelijkheid niet: de zakenmensen die de grondstoffen opkopen, de afstandelijke (letterlijk) journalist, de Westerse politicus die zich (letterlijk) verstopt achter zijn krant. En de VN-vredesmacht die wel met de VN-vlag zwaait maar verder onmachtig staat tegenover de corrupte en machtshongerige Congolese politici, de rebellen en militairen, de rovende buurlanden. Dit is de pijnlijke rauwe werkelijkheid van het Congo van vandaag, meer dan een halve eeuw na het kolonialisme.”<h2>Peter Verlinden, Afrikaspecialist en VRT NWS-journalist</h2>